ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ:
Ο καφές και η επίδρασή του στην υγεία
Πολλά έχουν λεχθεί για την επίδραση του καφέ στην υγεία. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων των πολυάριθμων ερευνών που έχουν γίνει ως τώρα χρειάζεται μεγάλη προσοχή, γιατί υπάρχουν διαφορές από άνθρωπο σε άνθρωπο, ανάλογα με την ηλικία, την ημερήσια ποσότητα καφέ, τη σύγχρονη λήψη οινοπνευματωδών και τις συνήθειες, όπως το κάπνισμα. Τα ηλικιωμένα άτομα είναι πιο ευαίσθητα στη δράση της καφεΐνης, ειδικά όσον αφορά στον ύπνο. Αντίθετα, τα παιδιά δεν φαίνονται πιο ευάλωτα από τους ενηλίκους σε ελαφρές δόσεις καφέ. Στους καπνιστές η δράση της καφεΐνης είναι λιγότερο έντονη, ενώ αντίθετα η λήψη αλκοόλ ή αντισυλληπτικού χαπιού, μειώνει την αποβολή της από τον οργανισμό. Η πιο γνωστή επίδραση του καφέ αφορά στο νευρικό σύστημα. Σε λογικές ποσότητες βελτιώνει τις πνευματικές ικανότητες γιατί προκαλεί εγρήγορση και μείωση της ανίας. Στον εγκέφαλο η καφεΐνη προκαλεί αγγειοσυστολή, ενώ στα περιφερειακά αγγεία, διαστολή. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που χρησιμοποιείται σε μερικά φάρμακα για την ημικρανία. Υπερβολική κατανάλωση προξενεί νευρικότητα, άγχος, αϋπνία. Στα περισσότερα άτομα τα ανεπιθύμητα συμπτώματα παρατηρούνται με κατανάλωση καφεΐνης άνω των 600mg/ημέρα (=4 φλιτζάνια των 150mg). Αμερικανικές έρευνες έδειξαν ότι πολύ υψηλές ποσότητες καφέ (άνω των 5 γραμμαρίων καφεΐνης, δηλαδή 75 φλιτζάνια), προκαλούν δηλητηρίαση, τον καφεϊνισμό, που μπορεί να οδηγήσει σε θανατηφόρο κώμα. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι μπορεί να παρατηρηθεί εθισμός στον καφέ, όχι λόγω καφεΐνης, αλλά από ένα άλλο συστατικό του, την μεθυλξανθίνη.
Η επίδραση του καφέ στην καρδιά είναι και αυτή πολυσυζητημένη. Σε συνηθισμένες ποσότητες ούτε αύξηση της πίεσης προξενεί, ούτε ταχυκαρδία σε υγιή άτομα. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν η κατανάλωση υπερβεί τα 90mg (= φλιτζάνια των 150ml) ή και σε μικρότερες ποσότητες σε άτομα που έχουν γνωστή ανωμαλία του καρδιακού ρυθμού. Ως προς το γαστρεντερολογικό σύστημα, κλασικά οι συμβουλές που δίνονται σε άτομα με διαφραγματοκήλη και παλινδρόμηση γαστρικού υγρού στον οισοφάγο με αίσθημα «καούρας», περιλαμβάνουν και απαγόρευση των ποτών που περιέχουν καφεΐνη. Τα αποτελέσματα όμως των ερευνών είναι αντικρουόμενα. Φαίνεται ότι υπάρχει ένα επίπεδο γαστρικής και εντερικής ευαισθησίας που διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ο καφές δεν πειράζει το συκώτι, αντίθετα μπορεί να αποτρέψει τη δημιουργία ενός συγκεκριμένου είδους λίθων της χοληδόχου κύστης. Και μία χρήσιμη πληροφορία: η κατανάλωση καφέ λίγο πριν από τη λήψη αλκοόλ αυξάνει την απορρόφηση του τελευταίου. Στο αναπνευστικό επίπεδο έχει αποδειχθεί ότι ο καφές μειώνει τις κρίσεις άσθματος χάρη στη βρογχοδιαστολή που προκαλεί η καφεΐνη.
Από ενδοκρινολογικής άποψης τώρα, παρατηρήθηκε ότι η ένταση των διαταραχών που έχουν οι γυναίκες πριν από την έμμηνο ρύση έχουν σχέση με την ποσότητα καφέ που καταναλώνουν. Χρειάζεται, βέβαια, μεγάλη προσοχή στην ερμηνεία αυτού του φαινομένου, γιατί υπάρχουν δυο πιθανές εξηγήσεις: ή ο καφές επιτείνει τα συμπτώματα ή εξαιτίας των συμπτωμάτων αυξάνεται η κατανάλωση καφέ...
Η καφεΐνη αυξάνει τη θερμογένεση μέσω του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και της έκκρισης αδρεναλίνης. Η δράση της αυτή είναι συνεργική με της εφεδρίνης και γι' αυτό έχουν παρασκευαστεί στη Δανία φαρμακευτικά σκευάσματα για την αγωγή της παχυσαρκίας που περιέχουν τις δύο ουσίες. Η δράση, όμως, αυτή της καφεΐνης στο βασικό μεταβολισμό παρατηρείται μόνον μεταγευματικά, δηλαδή τις 3 ώρες που ακολουθούν τη λήψη ικανής ποσότητας καφέ (>400mg καφείνης=4,5 φλιτζάνια καφέ). Κατά τα άλλα, ο καφές σε λογική ποσότητα δεν επηρεάζει τον μεταβολισμό των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων και των λιπιδίων. Σε πολύ μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει υπεργλυκαιμία σε παχύσαρκα διαβητικά άτομα και ακόμη να αυξήσει σε μικρό βαθμό τη χοληστερίνη του αίματος. Ο καφές περιέχει κάλιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο και φθόριο. Επίσης, προκαλεί αύξηση της αποβολής του ασβεστίου στα ούρα. Αυτό δεν έχει επιπτώσεις παρά μόνον σε άτομα που η διατροφή τους δεν περιλαμβάνει επαρκή ποσότητα ασβεστίου. Τα στοιχεία που υπάρχουν σχετικά με την επίδραση της καφεΐνης στο μυϊκό σύστημα και στις αθλητικές επιδόσεις είναι αντιφατικά και κανένα συμπέρασμα, ούτε συμβουλή μπορεί να διατυπωθεί προς το παρόν.
Σε λογικές ποσότητες πάντα, δεν φαίνεται να επιδρά αρνητικά στη γονιμότητα. Καλό είναι όμως πριν από τη σύλληψη και ο άνδρας και η γυναίκα να μειώσουν την κατανάλωση καφέ. Αυτό πρέπει να συνεχιστεί και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης από τη γυναίκα, γιατί υπάρχουν στοιχεία που συνηγορούν σε αύξηση του κινδύνου αυτόματης αποβολής, που θα μπορούσε να οφείλεται σε συστατικό του καφέ, όπως το βενζοπυρένιο και το χλωρογενικό οξύ. Ο κίνδυνος βέβαια είναι 5 φορές μικρότερος του κινδύνου αποβολής από το κάπνισμα! Πάντως είναι αποδεδειγμένο ότι πολλά συστατικά μεταξύ των οποίων και η καφεΐνη διασχίζουν ελεύθερα τον πλακούντα και εισέρχονται στην κυκλοφορία του εμβρύου. Αντίθετα από την δράση του αλκοόλ και του τσιγάρου, λογική ποσότητα καφέ (<2 φλιτζάνια) δεν προκαλεί τερατογένεση, ούτε καθυστέρηση στην ανάπτυξη του εμβρύου. Δεν συμβαίνει το ίδιο και με την υπερβολική κατανάλωση, που αυξάνει συν τοις άλλοις και τον κίνδυνο άπνοιας αμέσως μετά τον τοκετό, λόγω απότομης πτώσης του επιπέδου καφεΐνης στο αίμα του νεογέννητου. Αλλά και κατά τη γαλουχία δεν πρέπει η λεχώνα να πίνει πάνω από 1 φλιτζάνι την ημέρα και καλύτερα αυτό να γίνεται αμέσως ύστερα από ένα θηλασμό γιατί η αποβολή της καφεΐνης από τον οργανισμό του νεογέννητου γίνεται με βραδύτερο ρυθμό και μπορεί να παρουσιαστούν εκνευρισμός και αϋπνία.

«Φιλελεύθερος» 17-8-05
 

περιεχόμενα